Somalili İslamcıların yanından alkol kaçırmak için ölümü göze almak

Alkol kaçakçısı Güled Gönderici bitkin düştü.

Etiyopya sınırından kaçak mal taşıdığı gezisinden yeni döndü.

29 yaşındaki adam, bir zamanlar Hint Okyanusu’nun İncisi olarak bilinen Somali’nin başkenti Mogadişu’da yıllardır süren çatışmalardan yıpranmış sömürge tarzı bir villada sandalyesinde oturuyor.

Sandaletleri çölden kalma güçlü bir turuncu tozla kaplı.

Diriye Bey’in kara gözleri kısılıyor. Altındaki çantalar uykusuz gecelerden, tehlikeli yollarda geçen saatlerden ve silahlı adamlarla kontrol noktalarında geçilen gerginlikten bahsediyor.

Ayrıca vurularak öldürülen bir kaçakçı arkadaşının unutulmaz anısı da var.

“Bu ülkede herkes mücadele ediyor ve bir çıkış yolu arıyor. Ben de Etiyopya sınırından Mogadişu’ya kadar karayoluyla düzenli yolculuklar yaparak yolumu buldum” diyor ve kaçakçılığın zorlu ekonomik ortamda ailesini geçindirmenin bir yolu olduğunu anlatıyor.

Alkolün kullanımı ve dağıtımı yasa dışıdır. Somali yasalarının alkolü yasaklayan Şeriat’a (İslam hukuku) uyması gerekiyor ancak bu, özellikle ülkenin birçok yerinde gençler arasında artan talebi durdurmadı.

Diriye Bey’in minibüs-taksi şoförü olarak zor günler geçirdiğini bilen komşusu Abşir, onu alkol kaçakçılığının istikrarsız dünyasıyla tanıştırdı.

Çekçekler şehri ele geçirmeye başladı ve minibüs şoförlerini işsiz bıraktı.

Her ikisi de 2009’da Mogadişu’daki isyanın zirve yaptığı dönemde aynı kampta birlikte barınan çocukluk arkadaşlarıydı; güvenebileceği biriydi.

“Mogadişu’da belirlenen dağıtım noktalarından alkol kutularını toplamaya başladım. [his] adına şehir içinde manevra yapmak ve bunları belirlenen yerlere boşaltmak. İlk başta fark etmedim ama bu benim kaçakçılıkla tanışmam oldu.”

Onun katılımı kartopu gibi büyüdü ve Bay Diriye kısa süre sonra kendisini Etiyopya ile olan geçirgen sınırdan Somali’nin kırsal iç bölgelerine doğru seyrederken buldu.

Yasayı çiğnediğinin farkında ama içinde bulunduğu yoksulluğun bunu geçersiz kıldığını söylüyor.

Kaçakçılık yolculuğu Somali’nin Abudwak, Balanbale, Feerfeer ve Galdogob gibi sınır kasabalarında başlıyor.

“Alkol çoğunlukla [Ethiopia’s capital] Addis Ababa’yı Ogaden bölgesindeki Jigjiga şehri haline getiriyor” dedi Sayın Diriye.

Ogaden veya Etiyopya’da resmi adıyla Somali bölgesi, Somali ile 1.600 kilometrelik (990 mil) bir sınırı paylaşıyor. Her iki taraftaki insanlar etnik, kültürel, dilsel ve dini bağları paylaşıyor.

Alkol yüklendikten sonra Somali bölgesinin ovaları boyunca taşınıyor ve ardından sınırdan Somali’ye kaçırılıyor.

Sınır kasabası Galdogob, ticaret ve seyahat için önemli bir merkez ve Etiyopya’dan kaçırılan alkol akışından büyük darbe aldı.

Kabile büyükleri alkole bağlı şiddet konusundaki endişelerini dile getirdi.

“Alkol pek çok kötülüğe sebep oluyor [such as shootings]Kasabadaki yerel kabile konseyi başkanı Şeyh Abdalla Mohamed Ali, diyor.

“[It] defalarca ele geçirildi ve yok edildi ama sanki bir fabrikanın yanında yaşamak gibi. Ne yaparsak yapalım, giderek daha fazlasını ortaya çıkarmaya devam ediyor.

“Kasabamız her zaman tehlikenin ortasında olacaktır.”

Ancak kaçakçıların amacı alkolü başkente ulaştırmak.

“Sebze, patates ve diğer gıda ürünlerini taşıyan bir kamyon kullanıyorum. Kamyon yüklendiğinde, taşıdığım her şeyle doluyor ama gemideki alkolden en fazla parayı ben kazanıyorum” diyor Diriye Bey.

Bazen kaçakçılar onu almak için Etiyopya’ya geçiyor, bazen de onu sınırdan alıyorlar. Ancak hangi yaklaşım benimsenirse benimsensin, yakalanma riskleri çok büyük olduğundan saklanmak mesleğin çok önemli bir parçasıdır.

“Yükleyicinin işi en önemlisidir. Araba kullanmaktan bile daha önemli. Kamyonumuzdaki alkolü, gemide ne varsa onunla birlikte saklamakla görevlendirildi. O olmasaydı bu kadar kolay hareket edemezdim; en azından yakalanmadan.

“Taşıdığım alkol kutusunda ortalama 12 şişe var. Genellikle yolculuk başına 50 ila 70 kutu arasında nakliye yapıyorum. Genellikle kamyonumun yükünün yarısı alkolle dolu.”

Güney-orta Somali’nin geniş kesimleri, hükümetin çok az kontrolü olduğu veya hiç kontrolü olmadığı silahlı gruplar tarafından yönetiliyor: milisler, haydutlar ve El Kaide bağlantılı Eş Şebab dokunulmazlıkla ortalıkta dolaşıyor.

“Asla tek başına seyahat edemezsin. Bu çok riskli. Ölüm her zaman aklımızdadır” diyor Diriye Bey. Ancak bu endişe işlerin önüne geçmiyor ve takımın yapısıyla ilgili düşüncede acımasız bir pragmatizm var.

“Yolda bir saldırıda yaralanırsam yola devam edebilecek bir destekçinin olması gerekiyor. Herkes araba sürmeyi biliyor ve yolları iyi biliyor.”

Kaçakçılar, onlarca yıldır yenilenmeyen toprak yollarda ve yollarda araç kullanıyor. Önceki çatışmalardan arta kalan mayınlar ve patlamamış mühimmatlar da bir sorun.

“Mogadişu’ya ulaşmak için en az sekiz ila 10 kasabadan geçiyorum. Ama biz kasabaları saymıyoruz, kontrol noktalarını ve buraları kimin yönettiğini sayıyoruz” diyor Diriye Bey.

Uzakta veya barikatlarda bekleyen, farklı bağlılıklara sahip çeşitli klan milisleriyle karşılaşırlar.

“Bir klan milisi tarafından sıkıştırılmamız durumunda, içimizden birinin o milisle aynı klandan, hatta ona benzer bir alt klandan olması, hayatta kalma şansımızı artırıyor. Bu yüzden üçümüz de farklı klanlardan geliyoruz.”

Acı bir şekilde şöyle anımsıyor: “Çok sayıda saldırıyla karşılaştım.

“Benimle çalışan adamlardan biri nispeten yeni. İki yıl önce öldürülen son yardımcımın yerini aldı.”

Diriye Bey bunaltıcı sıcakta altı saattir araba kullanıyordu, bu yüzden kestirmeye karar verdi ve direksiyonu yardımcısına verdi.

“Arkada uyurken büyük bir silah sesi duydum ve aniden beni uyandırdı. Etrafımız milislerle çevrili. Yükleyicim yolcu koltuğuna eğilirken çığlık atıyordu.” Yedek sürücü hayatını kaybetti.

Kargaşa sona erdikten sonra yükleyici ve Diriye Bay, ölen meslektaşlarını ön koltuktan alıp kamyonun arkasına bindirdiler.

“Hayatımda hiç bu kadar kan görmemiştim. silmek zorunda kaldım [it] direksiyondan uzaklaşın ve sürüşe devam edin. Bunca yıl boyunca hiçbir şey beni o gün gördüklerime hazırlamadı.”

İkili, milislerden epeyce uzaklaşıp uzaklaşırken, arabayı yolun kenarına çektiler ve cesedini oraya koydular.

“Vücudunu örtecek bir çarşafımız bile yoktu, bu yüzden uzun kollu düğmeli gömleğimi çıkardım ve onunla yetindim.

“Zor bir karardı ama kamyonun içinde bir ceset varken alkol kaçakçılığı yapmaya devam edemeyeceğimi biliyordum. Önümüzde birkaç hükümet kontrol noktası vardı ve ne yükümü ne de özgürlüğümü tehlikeye atamazdım.”

İki yıl sonra, cesedi yolda bırakmanın suçluluğunun hâlâ kendisini rahatsız ettiğini söylüyor.

Arkasında bir aile bırakmıştır ve Bay Diriye, onların onun ortadan kaybolması ve ölümüyle ilgili gerçekleri bildiklerinden bile emin değildir.

Bay Diriye’nin karşı karşıya olduğu tehlike, birçok kaçakçının, artan talebi karşılamak için Etiyopya’dan Mogadişu’ya yasa dışı alkol taşırken katlandığı, tekrar eden bir gerçektir.

41 yaşındaki Dahir Barre’nin ince bir yapısı var ve yüzünde başlı başına bir hikaye anlatıyormuş gibi görünen belirgin yara izleri var. Karanlık bir mizah anlayışı var ve neredeyse on yıldır süren kaçakçılık nedeniyle sertleşmiş görünüyor, bu da onun yaptığı işin olası sonuçlarını atlatmasını sağlıyor.

“Birçok sorun ve tehlikeyle karşı karşıyayız ancak Somali’deki kötü yaşam koşulları nedeniyle riske rağmen yine de araba kullanmaya devam ediyoruz” diyor.

Bay Barre, 2015’ten bu yana Etiyopya’dan alkol kaçakçılığı yapıyor ve yıllardır süren yoksulluğun daha da kötüleştirdiği fırsat eksikliğinin kendisini tehlikeli ticarete ittiğini söylüyor.

“Şehir merkezinde bir otelin güvenliğini sağlıyordum. Bir AK-47 ile silahlanmıştım ve girişteki insanları yoklamakla görevlendirilmiştim.”

Yetersiz maaşla tehlikeli bir işte uzun geceler geçirmek buna değmezdi.

“Ön girişe girebilecek potansiyel araba bombalarının önüne geçmek için ayda yüz dolar vermek şimdi düşününce çılgınca geliyor.”

Bunun üzerine gündüz vardiyasındaki görevlilerden biri onu sınır bölgesindeki arkadaşlarıyla temasa geçirdi ve “O zamandan beri bu yollardan geçiyorum”.

“2015’te yolculuk başına yalnızca 150 dolar alıyordum, şimdiki yolculuk başına 350 dolardı ve o günlerde bu çok daha riskliydi çünkü El Şebab daha fazla bölgeyi kontrol ediyordu, bu yüzden onlarla daha fazla karşılaşma riskini aldınız.

“O zamanlar haydutlar ve milisler bile daha tehlikeliydi.

“Dişleriniz kırmızı veya kahverengi lekeliyse, milisler khat çiğnediğinizi ve sigara içtiğinizi varsayacaklardı; bu da paranız olduğu anlamına geliyordu ve sizi kaçırıp fidye için alıkoyacaklardı.

Bay Barre, “Sürücüler olarak çok şey yaşadık ve tehlike hala mevcut” diyor.

Eğer El Şebab savaşçıları tarafından yakalanırlarsa bu çok tehlikeli olabilir çünkü silahlı grubun kaçak mallara, özellikle de alkole karşı sıfır tolerans politikası var. İslamcı isyancılar aracı ateşe verdi ve ardından kaçakçıları para cezasına çarptırmadan önce gözaltına aldı.

Diğer silahlı adamlara para veya içkiyle daha kolay rüşvet verilebilir.

Etiyopya sınırından Mogadişu’ya ulaşmak ortalama 7 ila 9 gün sürüyor. Kaçakçılar daha sonra önceden belirlenmiş bir teslim noktasına doğru yola çıkarlar.

“Vardığımızda bir grup adam gelip normal gıda ürünlerini ayrı bir kamyona boşaltacak ve sonra ayrılacak. Daha sonra bu iş bittikten sonra bazen birden fazla araçla başka bir kişi gelecek ve alkol kutularını alacaklar” diyor Diriye Bey.

“Ama iş bununla bitmiyor. Benim mülkiyetimden çıktığında daha fazla kişinin eline geçecek ve sonunda şehirdeki yerel bayilere ulaşacak ve onlara basit bir telefon görüşmesiyle ulaşılabilecek.”

Diriye Bey sık sık kaçakçılığa adım attığını ve geleceğinin nerede olabileceğini düşünüyor.

“Başlangıçta beni alkol kaçakçılığına sokan komşum Abshir, üç yıl önce bu işi kendisi yapmayı bıraktı.”

Abshir, o dönemde işsiz olan yeğenine kaçakçılık işi teklif etti. Ancak üçüncü yolculuğunda haydutların pususunda öldürüldü.

“Daha sonra Abshir kaçakçılığı bıraktı. Dindar oldu ve Allah’a yöneldi. Artık onu nadiren görüyorum.”

Tehlikelere rağmen Diriye Bey bunun kendisini caydıramayacağını söylüyor.

“Ölüm önceden belirlenmiş bir şeydir. Korkunun geçimimi engellemesine izin veremem. Elbette bazen anahtarları masaya atıp yeniden başlamak istiyorum ama bu o kadar kolay değil. Günaha her yerde ve öyle de yoksulluk.”

Bu hikayedeki tüm isimler değiştirildi.